[iSelektor]

Bosanski jezik „progovorio” u Dejtonu

Haški tribunal priznaje bosanski, srpski i hrvatski jezik, ali za njih koristi jedinstveni naziv – „bosansko-hrvatsko-srpski” – kaže portparolka tribunala Magdalena Spalinska



Tutin je jedna od četiri opštine u kojima 21. februara počinje ogledna nastava na bosanskom jeziku (Foto S. Bakračević)

Ogledna nastava za učenike na bosanskom jeziku u Novom Pazaru, Tutinu, Sjenici i Prijepolju počeće za dve nedelje, ali se polemike među lingvistima i istoričarima oko pitanja autentičnosti bosanskog jezika i dalje ne stišavaju. Raspadom Jugoslavije svaka država dobila je svoj jezik, a Veljko Brborić, profesor Filološkog fakulteta u Beogradu, ističe da odluka da se jezici nacionalno imenuju nema nikakvo uporište u nauci i da je isključivo – politička. Prvi put je bosanski jezik, po rečima ovog stručnjaka, pomenut kao poseban jezik u Dejtonskom sporazumu, krajem 1995. godine.

– U Dejtonskom sporazumu piše da se pored engleskog jezika dokument objavljuje i na srpskom, hrvatskom i bosanskom, odnosno bošnjačkom jeziku. Tada su prvi put u međunarodnim okvirima zvanično upotrebljeni termini srpski, bosanski i hrvatski jezik, umesto srpskohrvatskog, koji se koristio od 1918. godine – objašnjava Brborić.
Nacionalne težnje novoformiranih država bile su da se jezik kojim se govori nacionalno imenuje, jer su smatrali da je to važno za konstituisanje nacije, ističe naš sagovornik.

„Lingvističku secesiju” u Dejtonu podržao je i Haški tribunal. Portparolka ovog tribunala Magdalena Spalinska za „Politiku” kaže da nekadašnji srpskohrvatski ili hrvatskosrpski jezik, Haški tribunal tretira kao tri različita jezika – bosanski, srpski i hrvatski, ali ipak za njih koristi jedinstveni naziv – „bosansko-hrvatsko-srpski”.
– Koristimo sva tri jezika prilikom suđenja, ali, prilikom prevođenja uživo, može se dogoditi da prevodilac bude Hrvat, dok na optuženičkoj klupi sedi Srbin ili Bošnjak – kaže Spalinska, naglašavajući da se prilikom prevoda dokumenata ili objavljivanja saopštenja za javnost tribunal trudi „da se služi jezikom optuženog”.
Na naše pitanje – ako Haški tribunal već uvažava činjenicu o različitosti srpskog, hrvatskog i bosanskog jezika – ne čini li onda diskriminaciju prema osuđenicima time što su u sudnicama prevodioci koji govore drugim jezikom, ona odgovara:
– Haški tribunal nema dovoljno resursa za posebne prevodioce za svakog optuženika.
Magdalena Spalinskapodseća kako je Hag činjenicu o postojanju tri jezika prihvatio kada su počela prva suđenja.
Šef tima za odbranu Vojislava Šešelja u Hagu Zoran Krasić kaže, međutim, da ne može da zaključi da li Haški tribunal priznaje jedan jezik sa tri naziva, ili tri jezika sa – tri naziva.

– Oni su pošli od pretpostavke da svaki narod ima svoj jezik. Ne ulaze oni u lingvističku analizu – primećuje Krasić, podsećajući da je lider radikala Vojislav Šešelj na početku suđenja, 2003. godine, u dva navrata tražio da mu optužnicu koja je čitana na engleskom jeziku prevodi srpski prevodilac. Tada je u sudnici prevodilac bio Hrvat.
Pitanje odnosa srpskog i bosanskog – bošnjačkog jezika nema nikakve veze sa jezičkim razlikama između bosanskog/bošnjačkog i srpskog jezika, ističe lingvista Vlado Đukanović.
– Niko se, ni od bosanskih/bošnjačkih ni od inih lingvista, još nije usudio da napravi popis onoga što bi bilo differentiaspecifica bosanskog/bošnjačkog jezika u odnosu na ostale poslesrpskohrvatske jezike, jer je svima jasno da se takav popis zasada ne može napraviti – objašnjava Đukanović.
Problem identifikacije bosanskog (kako se on zvanično zove u BiH), odnosno bošnjačkog (kako se on kod nas obično zove), jezika leži upravo u potrebi Bošnjaka da, pošto su se emancipovali kao narod, imaju i „svoj jezik“, kaže Đukanović.

– Ta potreba je u redu, jer najveći broj naroda ima „svoj jezik“, ali sasvim izlazi iz okvira lingvistike – kaže ovaj lingvista.
Bošnjaci iz Srbije kada traže uvođenje tzv. bosanskog jezika u škole, pozivaju se na evropska prava nacionalnih manjina, od kojih je najznačajnije pravo na svoj jezik, napominje Miloš Kovačević, profesor na Katedri za srpski jezik i opštu lingvistiku na Filološkom fakultetu u Beogradu, napominjući da je stvaranje novog jezika isključivo stvar politike.
– Nije čudo, međutim, što oni namerno previđaju šta o manjinskim jezicima kaže ’Povelja saveta Evrope o regionalnim i manjinskim jezicima’, koja je donesena u Strazburu 1992. godine, u kojoj se eksplicitno navodi da se manjinskim jezicima mogu smatrati samo jezici „koji su različiti od zvaničnog jezika te države – kaže Kovačević.

Istoričar Predrag J. Marković kaže da Meši Selimoviću ili Ćamilu Sijariću nije bio potreban bosanski jezik da bi postali veliki pisci.
– Nekome ko ne može da dobaci do iole šire publike, trebaju i bosanski i crnogorski jezik, da bi se smatrali velikim nacionalnim piscima. Gastarbajteri to rešavaju mnogo mudrije od političkih elita bivše Jugoslavije. Oni taj jezik zovu – „naš jezik”. I sasvim se dobro razumeju, radeći zajedno po svetu – konstatuje Marković, naglašavajući kako „danas nisu više Srbi jezička opasnost za Hrvate ili Bošnjake, već nemušti jezik SMS-a ili interneta”.

-----------------------------------------------------------------

Hrvat u TV studiju prevodio prevodioca Hrvata u Hagu
– Dok se u Hagu podrazumeva da se svi sa ovih područja savršeno dobro razumeju u sudnici, interesantan je postupak Hrvatske radio-televizije (HRT) koja uvek, prilikom direktnih prenosa suđenja u Hagu, angažuje hrvatskog prevodioca u studiju – kaže dugogodišnji izveštač Televizije B92 iz Haga Ljubica Gojgić.
Tako se, kaže ona, dogodilo da je, prilikom izricanja pravosnažne presude generalu Gotovini, prevodilac u sudnici Hrvat, ali to u HRT-u nisu znali unapred, pa su angažovali prevodioca Hrvata u studiju.
– Hrvatski prevodilac je u studiju ponavljao prevodiočeve reči Hrvata u sudnici – kaže Gojgićeva.